Τα παιχνίδια μαρτυρούνται από το 2600 π.Χ. Είναι παγκόσμιο
μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και παρατηρούνται σε όλους τους πολιτισμούς. Το
Βασιλικό Παιχνίδι του Ουρ (Royal Game of Ur),
το Senet και το Mancala είναι κάποια από τα
αρχαιότερα παιχνίδια του κόσμου.
Από τότε που υπάρχουν άνθρωποι και παιδιά υπάρχουν και
παιχνίδια για να τα διασκεδάζουν, vα τους κρατούν συντροφιά και να εξάπτουν τη φαντασία τους.
Παιχνίδια φτιαγμένα πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια ανακαλύφθηκαν σε ανασκαφές
που έγιναν στην Ινδία, κατασκευασμένα από υλικά της φύσης, όπως πέτρες και
πηλός. Η βασίλισσα του παραμυθένιου βασιλείου, η κούκλα, πρωταγωνιστούσε την
εποχή του βασιλείου της Βαβυλώνας και των Σούσων. Μ’ αυτές έπαιζαν τα κορίτσια,
ενώ τ’ αγόρια έπαιζαν με τόπια παραγεμισμένα με ελαστικά υλικά.
Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στο ρόλο του
παιγνιδιού. Το είχαν σαν μέσο αυτοαγωγής. Αυτοί πρώτοι κατάλαβαν την αξία των
ομαδικών παιχνιδιών και πίστευαν ότι με αυτά πραγματοποιείται η τελειοποίηση
του ανθρώπου. Γι’ αυτό τα εντάξανε στο πρόγραμμα αγωγής των παιδιών. Θεωρούσαν
όμως ότι ήταν σημαντικά και για τους μεγάλους. Έτσι και οι μεγάλοι αφιέρωναν μεγάλο μέρος από τον ελεύθερο
χρόνο τους σε ομαδικά παιγνίδια και σε αγώνες. Στην αρχαία Ελλάδα έπαιζαν πολλά
ομαδικά παιγνίδια . Τα έπαιζαν στο δρόμο και στις αυλές, και πάντα υπήρχαν
κανόνες ,που όλοι έπρεπε να τηρούν πιστά. Γι’ αυτό ,επίσης ,έλεγαν πως το
παιγνίδι είναι ένα μεγάλο αγαθό.
Αναπτύσσει την συντροφικότητα, ασκεί το σώμα, καλλιεργεί το πνεύμα, μαθαίνει τα
παιδιά να σέβονται τους κανόνες-νόμους του παιγνιδιού και έτσι, όταν
μεγαλώσουν, να σέβονται και να τηρούν τους νόμους της πατρίδας τους.
Ο Πλάτωνας τόνιζε
την ανάγκη να αφήνουν τα παιδιά να παίζουν ως τα έξη τους χρόνια, με όποια
παιγνίδια ήθελαν και όπως ήθελαν. Τόνιζε όμως πως θα έπρεπε να έχουν κάποια
κατεύθυνση , έτσι ώστε μέσα από αυτά να προσανατολίζονται προς την εκμάθηση
κάποιου επαγγέλματος.
Ο Αριστοτέλης
συμβούλευε τους γονείς να δίνουν όσο γίνεται πιο πρωτότυπα παιγνίδια, για να
αφοσιώνονται σ’ αυτά και να ενοχλούν λιγότερο και ταυτόχρονα να αναπτύσσουν
δημιουργική φαντασία. Ο Ιπποκράτης συμβούλευε τους μεγάλους να τρέχουν με τον
κρίκο, (το σημερινό στεφάνι, το τσέρκι), για να διατηρήσουν τη φόρμα τους και
τους μικρούς για να παίξουν
Ο Πολυδεύκης στο
«Ονομαστικό» του περιγράφει πενήντα ομαδικά παιγνίδια και αναφέρεται σε
παιγνίδια που έπαιζαν τα αγόρια και αυτά που έπαιζαν κορίτσια. Στα υπαίθρια
ομαδικά παιγνίδια, όπως κυνηγητό, κρυφτό, τόπι, στεφάνι, κότσια, σβούρα, έπαιζαν αγόρια. Τα κορίτσια παίζανε μέσα στο
σπίτι με πήλινες ή κέρινες «πλαγγόνες» (κούκλες),που τις έντυναν με ρούχα.
Ακόμα έπαιζαν με τόπια, στεφάνια, μικροσκοπικά είδη νοικοκυριού.
Κάθε πρόοδος του πολιτισμού σήμαινε πάντα και εποχή αλλαγής
των παιχνιδιών. Στον σύγχρονο κόσμο η αλλαγή εκφράσθηκε με τη χρήση του
πλαστικού, του υφάσματος και συνθετικών υλικών. Τα σύγχρονα παιχνίδια
παράγονται πλέον μαζικά και πωλούνται σε ειδικά καταστήματα. Την ξύλινη κούκλα
της Αιγύπτου διαδέχθηκε, στις αρχές του 20ού αιώνα, η κούκλα που μπορούσε να
πει «μαμά». Και την τελευταία, οι ηλεκτρονικές κούκλες που μπορούν να
αναγνωρίζουν και να προσδιορίζουν αντικείμενα, τη φωνή του ιδιοκτήτη τους και
να επιλέγουν τις φράσεις με τις οποίες θα απαντήσουν. Πάντως, οποιαδήποτε μορφή
και να έχουν τα παιχνίδια, το αποτέλεσμα της χρήσης τους είναι ίδιο. Συντροφεύουν τις παιδικές ψυχές και
ομορφαίνουν τις ημέρες τους.
Είδη παιχνιδιών
Αθλήματα
Αυτή η κατηγορία εμπερικλείει κάθε παιχνίδι που απαιτεί
επιδεξιότητα και συντονισμό ματιών και χεριών, με εξαίρεση τα βιντεοπαιχνίδια,
τα οποία αποτελούν κατηγορία από μόνα τους. Παραδείγματα όπως το Jenga χρειάζονται
μόνο ένα φορητό εξοπλισμό και μια οποιαδήποτε επιφάνεια, ενώ παιχνίδια σαν το
φλίπερ, το μπιλιάρδο, το επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι και το air hockey απαιτούν
ειδικά τραπέζια ή άλλες αυτόνομες μονάδες για την διεξαγωγή τους. Η έλευση των
οικιακών συστημάτων βιντεοπαιχνιδιών αντικατέστησε ορισμένα από αυτά, όπως το
επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι, ωστόσο το μπιλιάρδο, το φλίπερ κ.ά. παραμένουν ακόμα
δημοφιλή σε δημόσιους χώρους.
Αθλήματα χαρακτηρίζονται παιχνίδια που έχουν αθλητικό
χαρακτήρα και απαιτούν σωματική άσκηση. Στην κατηγορία συμπεριλαμβάνονται
ατομικά και ομαδικά αγωνίσματα, όπως το ποδόσφαιρο, η καλαθοσφαίριση, το βόλεϋ
κ.ά. Πολλά αθλήματα απαιτούν ειδικό εξοπλισμό και δεδομένο χώρο παιχνιδιού, ενώ
απευθύνονται σε μεγάλες μερίδες θεατών.
Παιχνίδια επιδεξιότητας
Επιτραπέζια παιχνίδια
Τα επιτραπέζια παιχνίδια έχουν ως κύριο εργαλείο ένα ταμπλώ,
πάνω στο οποίο ακολουθείται η πορεία, η πρόοδος και τα κεκτημένα των παικτών,
τα οποία δηλώνονται με πιόνια. Τα περισσότερα περιλαμβάνουν ζάρια και κάρτες.
Πολλά επιτραπέζια, περιέχουν προσομείωση πολέμου, με το ταμπλώ να αποτελεί
στρατηγικό χάρτη.
Παιχνίδια τράπουλας
Τα παιχνίδια αυτά παίζονται μέσω της τράπουλας, μιας
δεσμίδας καρτών, οι οποίες έχουν διαφορετική αξία. Υπάρχουν διάφορες μορφές
τράπουλας ανά τον κόσμο: η αγγλοαμερικανική 52φυλλη που περιέχει αριθμούς,
σύμβολα και φιγούρες, η τράπουλα Ταρώ με 78 φύλλα και άλλες τράπουλες
διαμορφωμένες για επιτραπέζια παιχνίδια, όπως το Uno. Τα γνωστότερα παιχνίδια
αγγλοαμερικανικής τράπουλας είναι το πόκερ, το μπριτζ, η πρέφα, η 31, η
πασιέντζα κ.ά.
Βιντεοπαιχνίδια
Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή αλλιώς βιντεοπαιχνίδια είναι
προγράμματα υπολογιστικών συστημάτων, τα οποία χειρίζεται ο παίκτης μέσα από
τον προσωπικό υπολογιστή του ή από κάποιο ειδικό σύστημα φτιαγμένο για αυτόν
τον λόγο (για οικιακή χρήση αυτά τα συστήματα ονομάζονται κονσόλες). Τα
προγράμματα αυτά δημιουργούν εικονικά εργαλεία, που επιτρέπουν στον παίκτη να
παίξει με έναν άλλο παίκτη ή με έναν προσομοιομένο παίκτη, παιχνίδια όπως
τράπουλα και ζάρια, ή δημιουργούν προσομοιωμένους κόσμους, στους οποίους
μπορούν να συμβούν φανταστικά γεγονότα μέσα στην πορεία του παιχνιδιού.
Τα παιχνίδια
της γειτονιάς
Κρυφτό
«Πέντε, δέκα-δεκαπέντε…» Μία από τις λίγες εκδοχές των
μαθηματικών που έχουν εντυπωθεί ευχάριστα στη μνήμη μας είναι αυτή του
μετρήματος στο δέντρο, για τον άτυχο που «τα φυλούσε» στο κρυφτό. Ακόμη πιο
ευχάριστο γινόταν όταν κατέληγε στο «φτου ξελευθερία», οπότε όλοι ανανέωναν το
ραντεβού τους με τις κρυψώνες τους και ο… άτυχος το ραντεβού του με το μέτρημα
και το δέντρο.
Μακριά γαϊδούρα
Από τα πιο αστεία παιχνίδια της αυλής, η μακριά γαϊδούρα
στήνει τους μισούς συμμετέχοντες σκυφτούς τον έναν μετά τον άλλον, όσο οι
υπόλοιποι παίρνουν φόρα και τους… καβαλάνε για να φτάσουν όσο πιο μακριά
μπορούν. Όποιος πέσει, χάνει. Όποιος παίζει, γελάει.
Τα βαρελάκια
Ανάλογης φιλοσοφίας παιχνίδι, τα βαρελάκια τοποθετούν τα
παιδιά σε απόσταση και κάποιος προσπαθεί να περάσει από πάνω τους, προσπαθώντας
να μην τους ακουμπήσει καθόλου, παρά μόνο με τα χέρια.
Σπασμένο τηλέφωνο
Λιγότερο δραστήριο παιχνίδι, αλλά ιδανικό για τα… πρώτα
πάρτι της ζωής μας, το σπασμένο τηλέφωνο περιλαμβάνει την «αυτί με αυτί»
σκυταλοδρομία μιας λέξης ή φράσης. Ο τελευταίος πρέπει να βρει την λέξη, κάτι
που δεν είναι τόσο εύκολο, μιας και όλοι φροντίζουν με ηχητικά εφέ και
αυτοσχεδιασμούς παρασίτων να αλλοιώσουν την… πρωτόγονη αυτή μορφή
τηλεπικοινωνίας.
Μουσικές καρέκλες
Το παιχνίδι απαιτεί μουσική, χορό και φυσικά καρέκλες, οι
οποίες ολοένα μειώνονται. Όσοι είναι οι συμμετέχοντες, τόσες και οι καρέκλες…
μείον μία, ώστε ένας να μην προλάβει να καθίσει όταν σταματήσει η μουσική και
να μείνει όρθιος για παραδειγματισμό. Χωρίς βέβαια να μείνει στην γωνία με το
ένα πόδι - αυτό ήταν «άλλο παιχνίδι».
Αγαλματάκια ακούνητα
Γνωστό σε άλλους ως «στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα,
αγέλαστα», ένα όνομα που δεν προδιαθέτει για ευκαιρίες έκφρασης και εκτόνωσης.
Κι όμως, τα καταφέρνει, αφού σπάνια κάποιος συγκρατεί τα γέλια του, όσο το
παιδί που τα φυλάει τους περιεργάζεται για να δει αν κινείται έστω και το μάτι
τους.
Σχοινάκι και λαστιχάκι
Περισσότερο
κοριτσίστικο παιχνίδι, το λαστιχάκι συγκινούσε τις μικρές μαθήτριες του
δημοτικού, που επιδίδονταν σε διάφορες στάσεις με τα πόδια τους, δίνοντας
σχήματα σε ένα μεγάλο λάστιχο. Κατ’ αναλογία, δύο παιδιά κρατούσαν το σχοινάκι
και το γυρνούσαν κάνοντας «καμάρες», ενώ οι υπόλοιποι προσπαθούσαν να πηδήσουν
χωρίς να μπερδευτούν σε αυτό.
Τα μήλα
Σπάνια ως παιδιά μιλούσαμε για μήλα εννοώντας τα γνωστά
φρούτα. Περισσότερη όρεξη είχαμε για το γνωστό παιχνίδι με την απειλητική
μπάλα, τα «μηλαρόνια» και τις δέκα τελικές ρίψεις που έχουν σκοπό να «κάψουν»
τον τελευταίο εναπομείναντα παίκτη ή να τους ξαναβάλουν όλους μέσα στο
παιχνίδι. Ανάλογο παιχνίδι είναι τα «λεμόνια», στα οποία η μπάλα κινείται
χαμηλά και πρέπει να περνάει ανάμεσα από τα πόδια.
Πατητό
Ήταν το παιχνίδι που, κάθε φορά που ξεκινούσε, έκανε όσους
φορούσαν ολοκαίνουρια παπούτσια να τρέμουν. Ο καθένας έχει την ευκαιρία με τρία
βήματα –και τρεις ιαχές ταυτόχρονα, «πα – τη – το»- να πατήσει το πόδι ενός
φίλου του –ή εχθρού μετά το παιχνίδι, δεν έχει σημασία. Όλοι στο τέλος
επέστρεφαν στην τάξη ή στο σπίτι με μαυρισμένα παπούτσια, αλλά δεν ένοιαζε
πραγματικά κανέναν, εκτός από τους γονείς.
Κλέφτες κι αστυνόμοι
Οι αστυνόμοι κυνηγούν στην κυριολεξία την ομάδα των κλεφτών
και τους κλείνουν σε μια περιοχή, που θεωρείται φυλακή. Οι κλέφτες που δεν
έχουν αιχμαλωτιστεί προσπαθούν να «αγγίξουν» την φυλακή για να ελευθερώσουν
τους «συναδέλφους» τους, ενώ οι αστυνομικοί συνεχίζουν να περιφρουρούν και να
κυνηγούν. Από νωρίς στην παρανομία…
Αμπάριζα
Ομαδικό παιχνίδι, στο οποίο οι δύο αντίπαλες ομάδες
προσπαθούν να αιχμαλωτίσουν η μία την άλλη, παίρνοντας πρώτα «αμπάριζα» από την
«μάνα», από το καταφύγιό τους δηλαδή. Με άλλα λόγια, μία πιο «πολιτισμένη»
εκδοχή των κλεφταστυνόμων.
Μέντα-μέντα
Ή κατ’ άλλους «κοφτή αλυσιδίτσα», όπως μας τόνισε υπέρμαχος
του παιχνιδιού, που μπορεί να αποδειχτεί και επικίνδυνο για τα… άνω άκρα. Οι
συμμετέχοντες πιάνονται χέρι-χέρι και κάποιος από άλλη ομάδα πέφτει ανάμεσά
τους με φόρα ώστε να «κόψει» την αλυσίδα. Η πιο παραδοσιακή μορφή του
παιχνιδιού θέλει τις ομάδες να τραγουδούν ταυτόχρονα την εξής στιχομυθία: «Τα
μέντα μέντα / Τα μελεγγίτικα / Να μας τα στείλετε / Με ποιον; / Με όποιον
θέλετε». Και μετά την «ποίηση»… γιούρια!
Κουτσό
Τα κοριτσάκια, από την νηπιακή ηλικία ακόμη, φροντίζουν να
προπονούνται στον χορό, κάνοντας τις δικές τους φιγούρες στο ένα πόδι, πάνω στο
γνωστό «γήπεδο» με τα αριθμημένα τετραγωνάκια. Απλό και αθώο, όπως και οι
ηλικίες για τις οποίες προορίζεται, σε αντίθεση για παράδειγμα με την
«μπρουτάλ» μακριά γαϊδούρα την οποία απέφευγαν τα λεπτεπίλεπτα κορίτσια όπως ο
διάβολος το λιβάνι.
«Σι-μα-ρι-ο»
Το «χειροκίνητο» παιχνιδάκι που όποιον και να ρωτήσεις θα
σου πει πως η παρέα του το τραγουδούσε με διαφορετικό τρόπο, έγινε δημοφιλές
γιατί είναι… παντός καιρού. Μέσα στην τάξη, στο σπίτι, στην αυλή, οπουδήποτε
υπάρχει... βαρεμάρα, απλώς απλώνεις τα χέρια και επιδίδεσαι στο «πτι-πτι-πτι».
Παίζεται ακόμη και με δύο άτομα, πηγαίνοντας κατευθείαν στο τελικό στάδιο, όπου
ο ένας προσπαθεί να χτυπήσει τα χέρια του άλλου σε μία διαδικασία με άφθονο
σασπένς!
Τυφλόμυγα
Το μόνο που απαιτείται είναι ένα μαντίλι για να δεθούν τα
μάτια του άτυχου που ψάχνει στα τυφλά. Ακολουθούν σκουντουφλήματα, φωνές,
παραπλανήσεις και καταδιώξεις, μέχρι να «συλληφθεί» κάποιος και να εξακριβωθεί
η ταυτότητά του, οπότε και το μαντίλι αλλάζει… μάτια.
Σκοτεινό δωμάτιο
Συνεχίζουμε στα σκοτεινά, με το «κρυφτό
εσωτερικού χώρου». Η πλήρης συσκότιση απαιτεί κλειστά παντζούρια και φώτα,
«έξωση» αυτού που θα τα φυλάξει και εύρεση μιας καλής κρυψώνας μέσα στο δωμάτιο
για τους υπόλοιπους. Στην συνέχεια, ο «εξόριστος» επιστρέφει, αφού μετρήσει
μέχρι το εκατό και ψάχνει στα τυφλά.
Ψείρες
Όλοι οι υποψήφιοι… ψειριάρηδες συγκεντρώνονται και κάποιος
πετάει ψηλά μια μπάλα λέγοντας το όνομα κάποιου παιδιού, το οποίο πρέπει να την
πιάσει όσο οι υπόλοιποι τρέχουν μακριά. Αφού την πίασει, φωνάζει «ένα, δύο,
τρία, στοπ» και όλοι σταματούν. Τότε, μπορεί να κάνει τρία βήματα και να
πετύχει με την μπάλα κάποιον άλλο, ο οποίος φορτώνεται με μία «ψείρα». Αν δεν
πετύχει κανέναν, παίρνει αυτός την ψείρα. Στο τέλος, ο παίκτης με τις περισσότερες
ψείρες πρέπει να ανεχτεί τα πειράγματα των υπόλοιπων και οι μαμάδες να χαρούν
που δεν πρόκειται για πραγματικές ψείρες.
Τζαμί
Ελαφρώς πιο περίπλοκο, το τζαμί απαιτεί τουλάχιστον δέκα
παίκτες χωρισμένους σε δύο ομάδες και ένα κεραμίδι σε επτά κομμάτια –ή ελλείψει
κεραμιδιού, απλές επίπεδες πέτρες στημένες την μία πάνω στην άλλη. Η μία ομάδα
σημαδεύει με την μπάλα και ρίχνει τον σωρό. Στην συνέχεια προσπαθούν να
ξαναστήσουν τις πέτρες στη σειρά, όσο οι αντίπαλοι προσπαθούν να τους πετύχουν
με την μπάλα για να τους βγάλουν από το παιχνίδι. Αν η μία ομάδα κατορθώσει να
ξαναστήσει τον σωρό, φωνάζει «τζαμί» και κερδίζει την «παρτίδα».
«Τα βγάζουμε;»
Για τελευταίο αφήσαμε
το παιχνίδι που προηγείται από κάθε παιχνίδι. Ποιος θα παίξει πρώτος; Ποιος θα
διαλέξει πρώτος παίκτες για την ομάδα του; Ποιος θα τα φυλάει; Σε όλα αυτά τα
σοβαρά παιδικά ερωτήματα, η απάντηση δινόταν με την φράση «Τα βγάζουμε;»
Υπάρχουν αμέτρητα αυτοσχέδια τραγουδάκια για να επιτευχθεί ο στόχος. Τα πιο
γνωστά είναι το κλασικό «α-μπε-μπα-μπλομ», το «κινεζάκι που τρώει ρυζάκι», ο
«Καρακατσάνης που μπήκε στο τηγάνι» και φυσικά, το «Πέτρα-ψαλίδι-μολύβι-χαρτί»
που έκανε την προ του παιχνιδιού διαδικασία πιο απολαυστική και από το ίδιο το
παιχνίδι.
Πηγές:
Δ. Π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου