Πατάτες, ντομάτες, μανταρίνια… Πολλοί από
εμάς δεν θα μπορούσαμε ενδεχομένως ούτε να φανταστούμε τη διατροφή μας χωρίς αυτά.
Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουν ότι για πολλά χρόνια ήταν άγνωστα στους Έλληνες
και κατά συνέπεια δεν αποτελούσαν μέρος των διατροφικών μας συνηθειών;
To πως και το
γιατί θα το δούμε αμέσως παρακάτω…
Τα μανταρίνια
Τα πρώτα μανταρίνια
ήρθαν στην Ελλάδα το 1827, και δη στον Πόρο, από τον ρώσο ναύαρχο Λογγίνο
Χέϋδεν, από την Κίνα. Λέγεται πως τις μανταρινιές
δώρισε στον Μανουήλ Τομπάζη, ο οποίος τις φύτεψε στον κήπο του και από εκεί
διαδόθηκαν και στην υπόλοιπη χώρα.
Παραδεκτό
είναι σήμερα ότι όλα τα εσπεριδοειδή, μεταφέρθηκαν από τους Σταυροφόρους, τα
χρόνια 1000-1200 μ.Χ. από την κεντρική και ανατολική Ασία,
στην Ισπανία-Πορτογαλία, και από κει διαδόθηκαν σε άλλες χώρες.
Αλλά και η Τυνησία και το Μαρόκο είχαν
ανέκαθεν και έχουν πάντα μεγάλη παραγωγή εσπεριδοειδών. Έτσι βρίσκει έδαφος η
μυθολογική εκδοχή, ότι πρόκειται για τα χρυσά –κίτρινα- μήλα των Εσπερίδων που
έκλεψε ο Ηρακλής από την Τύνιδα και το Μαρόκο- όπου ζούσαν οι Εσπερίδες, κόρες
του Άτλαντα- και τα έφερε στο Άργος, και στην Τροιζηνία , στο φίλο του Πιτθέα (
1240 π.Χ).Μπορεί όμως να ισχύουν και τα δύο: οι Σταυροφόροι να έφεραν άλλες
ποικιλίες.
Όσο για τα μανταρίνια, φαίνεται απίθανο να τα έφερε στον Πόρο για καλλιέργεια ο
Χέυδεν αφού οι ασχολίες του ήταν κυρίως πολεμικές. Έπειτα την εποχή εκείνη στον
Πόρο γίνονταν επίσημες καταγραφές και δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο, όπως π.χ. με
τις πατάτες που έφερε ο Καποδίστριας.
Επιβεβαιωμένο είναι ότι τα μανταρίνια
κλημεντίνες πήραν το όνομα τους από τον Γάλλο ιεραπόστολο, Clement Rodier (1829
- 1904) που εντόπισε την συγκεκριμένη ποικιλία στην Αλγερία. Στην Ελλάδα ήρθαν
πριν 40 χρόνια. Στα αγγλικά το μανταρίνι αναφέρεται πότε ως mandarin και πότε ως
tangerine. Η λέξη αυτή αρχικά χρησιμοποιούνταν για μια μικρή ποικιλία
πορτοκαλιού που έφερναν από την Ταγγέρη, του Μαρόκο.
Στην αγορά οι ποικιλίες των
μανταρινιών είναι άπειρες. Από τις πιο γνωστές είναι τα χιώτικα, που δεν
υπάρχουν όμως μόνο στη Χίο. Περιβόλια με μανταρινιές θα συναντήσουμε στην
Κορινθία, στην Αργολίδα, στην Άρτα και αλλού.
Ντομάτα: το χρυσόμηλο του νέου κόσμου
Στο διαβατήριο της όταν εισήχθη από την Γηραιά Ήπειρο έγραφε «pommod’oro” δηλαδή το «χρυσόμηλο» . Από το ποιητικό και μόνο όνομα της κέρδισε αμέσως τους Έλληνες αφού πρώτα είχε κλέψει την καρδιά των θαλασσοπόρων που με ευλάβεια κουβάλησαν τα πρώτα φυτά από την Νότια Αμερική.
Έπειτα έκλεψε την καρδιά των ρομαντικών Γάλλων που την ονόμασαν «ερωτόμηλο» και ακολούθησαν οι Ιταλοί που την αποθέωσαν μια και βρήκαν ότι η ξινούτσικη γεύση της ταιριάζει απόλυτα με τα σπαγγέτι τους και το φωτεινό χρώμα της κοντράρει ευγενικά τα πράσινα φύλλα του βασιλικού. Πάντως αν θέλομε να είμαστε δίκαιοι πρέπει να αναφέρομε ότι οι Ισπανοί ήταν εκείνοι που πρώτη την υιοθέτησαν στην κουζίνα τους.
Αντίθετα η Βόρεια Ευρώπη την σνόμπαρε ευγενικά και την χρησιμοποίησε ως διακοσμητικό φυτό μια και την θεώρησαν τοξικό φυτό.
Στην Ελλάδα απόκτησε την ιθαγένεια μόλις το 1818 και πολιτογραφήθηκε επίσημα στον κατάλογο των βρώσιμων λαχανικών με το όνομα «ντομάτα»!!
Από τότε και μετά αγαπήθηκε τόσο πολύ από την Ελληνική κουζίνα που έχεις την αίσθηση ότι ήταν από πάντα εδώ….
Η πατάτα
Η
πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εισήγαγε την πατάτα από τη Ν. Αμερική ήταν η Ισπανία
το 1565 και σταδιακά ακολούθησαν και άλλες χώρες της Ευρώπης. Στον ελλαδικό
χώρο η πατάτα ήταν γνωστή στις Ιόνιες νήσους πριν από την επανάσταση του ’21.
Στην Κέρκυρα φαίνεται ότι η πρώτη καλλιέργεια έγινε το 1800.
Στο νέο ελληνικό κράτος η πατάτα εισήχθη ως
καλλιέργεια και τροφή χάρη στο τεράστιο ενδιαφέρον του κυβερνήτη Καποδίστρια
για τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας. Πριν ακόμα εγκατασταθεί στην Ελλάδα, σε
επιστολή του, της 11-11-1827 από την Αγκώνα προς τον «κ. Πικτέτ Καζανόβη εις
Γενούην», ο Καποδίστριας αναφέρει το ενδιαφέρον του για τη διάδοση της πατάτας
στην Ελλάδα. Από τον Πικτέτ, που φαίνεται ότι είχε ειδικές γνώσεις στο θέμα
αυτό, ο Καποδίστριας ζήτησε βοήθεια σε τεχνογνωσία και σε υλικό για σπορά. Αλλά
και η Βουλή των Ελλήνων το 1827 συζητά τη διάδοση της πατάτας και μάλιστα την
ανατύπωση του φυλλαδίου που προαναφέρεται.
Ο
τρόπος που ο Καποδίστριας γνώρισε στους Έλληνες την πατάτα είναι σαν ανέκδοτο
τις μέρες μας. Είχε παραγγείλει ένα μεγάλο φορτίο πατάτας και ανακοίνωσε στους
Έλληνες ότι όποιος ενδιαφερόταν μπορούσε να προμηθευτεί. Η ανακοίνωση αυτή
άφησε τους Έλληνες αδιάφορους και έτσι ο Καποδίστριας που ήξερε καλά την
ιδιοσυγκρασία του έλληνα, έβαλε να ξεφορτώσουν το φορτίο της πατάτας σε εμφανές
σημείο στην αποβάθρα του Ναυπλίου. Έβαλε και αυστηροφανείς φρουρούς να τις
φυλάνε. Οι Έλληνες αμέσως υπέθεσαν ότι για να φρουρούνται οι πατάτες θα έπρεπε
να είναι κάτι σπουδαίο και έτσι άρχισαν να τις κλέβουν. Οι φρουροί είχαν
εντολές να κάνουν τα στραβά μάτια και έτσι ο αρχικός σκοπός του Καποδίστρια
επετεύχθη. Οι Έλληνες έμαθαν να τρώνε πατάτες.
Άγνωστα επίσης ήταν στους
προγόνους μας και γενικά στους Μεσογειακούς λαούς,
το ρύζι,
η ζάχαρη,
το καλαμπόκι,
ο καφές,
οι μελιτζάνες,
οι πιπεριές,
οι μπάμιες
το κακάο
διάφορα μπαχαρικά,
τα ποικίλα ποτά,
ακόμη και το ούζο -αφού φαίνεται να αγνοούσαν τον τρόπο της απόσταξης-
και ένα πλήθος από διάφορα
αγαθά, που κατακλύζουν σήμερα
τις αγορές μας.
Ο καφές
Ο καφές -σαν έτοιμο προϊόν, καθώς οι Άραβες απαγόρευαν
αυστηρά την εξαγωγή σπόρων- πέρασε στην Ευρώπη από τη Βενετία, που διατηρούσε
ισχυρές εμπορικές σχέσεις με τον Αραβικό κόσμο, στα τέλη του 16ου αιώνα.
Διατέθηκε αρχικά από τους Βενετούς έμπορους στους πλούσιους, σαν εξωτικό είδος.
Η δημοτικότητά του μεγάλωσε αφότου ο Πάπας Κλήμης Η΄, παρά τις συμβουλές του
περίγυρού του να αφορίσει τον καφέ σαν ισλαμική απειλή προς το χριστιανισμό,
δοκίμασε στα 1600 καφέ, τον βρήκε εξαίσιο και τον «βάπτισε» Χριστιανικό ρόφημα.
Το πρώτο καφεποτείο άνοιξε στην Ιταλία το 1645.
Τα φασόλια
Φασόλια
καλλιεργήθηκαν για πρώτη φορά πριν περίπου 5000 χρόνια στο σημερινό Μεξικό και
Περού, και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στους πολιτισμούς των Αζτέκων και των
Ίνκα. Στην Ευρώπη ήρθαν μαζί με τον Κολόμβο, όπου άρχισαν να καλλιεργούνται
εκτεταμένα, όταν οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν πόσο θρεπτικά ήταν. Η εύκολη
καλλιέργεια και η δυνατότητα αποθήκευσής τους επίσης συνέβαλαν στην
δημοτικότητα των φασολιών.
Τα φασόλια
αποτελούσαν τροφή κυρίως για τους φτωχότερους σαν υποκατάστατο του κρέατος και
συνέβαλε στην επιβίωσή τους σε χαλεπούς καιρούς.
Τα άσπρα
φασόλια έγιναν γνωστά στην Ευρώπη μετά την ανακάλυψη της Αμερικής. Από την
ήπειρο αυτή τα φασόλια ήρθαν πρώτα στην Ισπανία και τη Γαλλία στις αρχές του
16ου αιώνα.
Στην Ιταλία και στην Ελλάδα όμως για πολλά
χρόνια ακόμα ήξεραν μόνο τα μαυρομάτικα, ώσπου γύρω στα 1530 ο Πάπας Κλήμης ο
7ος έλαβε σαν δώρο από τον Κάρολο τον 5ο μερικές ποικιλίες από φασόλια. Έτσι
ξεκίνησε η καλλιέργεια τους στην Ιταλία. Τα φασόλια πέρασαν στη χώρα μας
αργότερα.
Το καλαμπόκι
Κατάγεται από την Αμερικανική ήπειρο όπου ήδη πριν από 5,500
χρόνια το καλλιεργούσαν οιΊνκας, οι Μάγια και οι Αζτέκοι. Η ελληνική ονομασία
του "αραβόσιτος' , σημαίνει ο σίτος (σιτάρι) των Αράβων και εισήχθη στην
Ελλ΄δα το 1600 από τη Βόρεια Αφρική.
Στην αρχαιότητα, ήταν ιθαγενές φυτό της Ινδίας, αλλά
καλλιεργούνταν προϊστορικά και στην Κίνα και την Κεντρική Ασία. Στην Ελλάδα
έφτασε το 12ο-13ο αιώνα και από τότε αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά της
Μεσογειακής διατροφής.
Μπάμιες
Η καταγωγή της είναι από την Αφρική και σήμερα καλλιεργείται
σε όλες τις τροπικές και εύκρατες περιοχές για τον ομώνυμο καρπό της.
Κ.Ε .
ΠΗΓΕΣ:
Περί Εδεσμάτων των Αρχαίων Ελλήνων, Ν. Μότσια
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ
http://www.hellinon.net/
http://www.matia.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου