Διατροφή στην αρχαία Ελλάδα

Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων χαρακτήριζε η λιτότητα, κάτι που αντικατόπτριζε τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες διεξάγετο η ελληνική γεωργική δραστηριότητα. Θεμέλιο τους ήταν η λεγόμενη «μεσογειακή τριάδα»: σιτάρι, λάδι και κρασί.

Στη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων συναντούμε τα δημητριακά, ζώα και σε περιπτώσεις ανάγκης μείγμα κριθαριού με σιτάρι, από το οποίο παρασκευαζόταν ο άρτος. Με το σιτάρι που χρησιμοποιείται σήμερα οι αρχαίοι τάιζαν τα ζώα. Τα δημητριακά συνοδεύονταν συνήθως από οπωροκηπευτικά (λάχανα, κρεμμύδια, φακές και ρεβίθια). Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών σχετιζόταν με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αλλά και με το αν κατοικούσε στην πόλη, στην ύπαιθρο ή κοντά στη θάλασσα. Οι Έλληνες κατανάλωναν ιδιαιτέρως τα γαλακτοκομικά και κυρίως το τυρί. Το βούτυρο ήταν γνωστό, αλλά αντί αυτού γινόταν χρήση κυρίως του ελαιόλαδου. Το φαγητό συνόδευε κρασί (κόκκινο, λευκό ή ροζέ) αναμεμειγμένο με νερό.

Πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων παρέχουν τόσο οι γραπτές μαρτυρίες όσο και διάφορες καλλιτεχνικές απεικονίσεις: οι κωμωδίες του Αριστοφάνη και το έργο του γραμματικού Αθηναίου από τη μία πλευρά, τα κεραμικά αγγεία και τα αγαλματίδια από ψημένο πηλό από την άλλη. Ειδικά όμως για τις πρώτες χιλιετίες, σημαντική θεωρείται η συμβολή της αρχαιολογίας. Έτσι , από πινακίδες της Πύλου και της Κνωσού πληροφορούμαστε για την διατροφή των Μυκηναίων και των Μινωιτών. Για την Γεωμετρική εποχή (1100-800π.Χ) χρησιμοποιούνται τα έπη του Όμηρου, τα οποία και απεικονίζουν την πραγματικότητα.

Στην αρχαία ελληνική κοινωνία η οικονομία ήταν μικτή. Βασιζόταν στην καλλιέργεια των αγρών και στην ενασχόληση με την κτηνοτροφία. Η καλλιέργεια και η συγκομιδή των δημητριακών, καθώς και η συλλογή καρπών και φυτών (άγριων και καλλιεργημένων) μαζί με την άσκηση της κτηνοτροφίας συνθέτουν την οικονομία μιας αρχαίας ελληνικής πόλης. Άλλωστε και η πολιτική-διοικητική διάρθρωση στηριζόταν στην ιδιοκτησία του κλήρου, της γης. Στην καλλιέργεια κυριαρχούσαν τα δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι), οι ελιές και τα αμπέλια, η λεγόμενη μεσογειακή τριάδα, τα οποία οι Έλληνες τα θεωρούσαν δώρα της Δήμητρας, της Αθηνάς και του Διονύσου αντίστοιχα. Σημαντική θέση στις ασχολίες των κατοίκων κατείχε το κυνήγι, όπως και το ψάρεμα σε ποτάμια, λίμνες και θάλασσα με προϊόντα που παρείχαν σημαντικό συμπλήρωμα διατροφής.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής διατροφής εξαρτιόταν από δύο παράγοντες :

1. Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων χαρακτήριζε η λιτότητα. Θεμέλιο τους ήταν η λεγόμενη <<μεσογειακή τριάδα>> σιτάρι, κρασί και λάδι.

2. Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών σχετιζόταν με την διαφορά των τάξεων και την οικονομική κατάσταση της οικογένειας , αλλά και με το αν κατοικούσε στην πόλη, στην ύπαιθρο ή κοντά στην θάλασσα.

Στα αρχαία χρόνια όπως και σήμερα υπήρχαν διαφορές ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς. Ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του κάθε σπιτιού, άλλαζε και η διατροφική τους συνήθεια. Βασική διατροφή και των δύο τάξεων ήταν το κρέας. Τα λουκάνικα, για παράδειγμα, ήταν ένα είδος διατροφής που το απολάμβαναν και φτωχοί και πλούσιοι.

Tα κρέατα γενικότερα όμως την εποχή των αρχαίων Ελλήνων, ήταν πολύ ακριβά αν και τα θυσίαζαν στους θεούς. Θεωρούσαν ότι με αυτόν τον τρόπο τους τιμούσαν. Στην ύπαιθρο έτρωγαν συχνότερα κρέας διότι είχαν κήπους και οικόπεδα για να θρέψουν τις κατσίκες, τα πρόβατα και τα γουρούνια τους. Η κατανάλωση των ψαριών και των κρεάτων ήταν θέμα της οικονομικής κατάστασης των οικογενειών, αλλά και της γεωγραφικής θέσης των σπιτιών τους. Οι φτωχοί μπορούσαν να διατηρούν πτηνά και πουλερικά στις αυλές τους, ενώ οι πιο πλούσιοι μπορούσαν να διατηρούν ολόκληρα κοπάδια. Για τους κατοίκους των πόλεων τα φρέσκα λαχανικά ήταν πανάκριβα για αυτό προτιμούσαν τα ξερά λαχανικά. Τα γεύματα των στρατιωτών ήταν συνήθως σκόρδα, κρεμμύδια και τυριά. Τα όσπρια ήταν μια εναλλακτική λύση για τους φτωχούς, όταν αδυνατούσαν.